بازار سنتی کازرون ؛ نبض اقتصادی شهر

در کازرون همچون سایر بلاد باستانی، بازار دربرگیرنده اصالت و ریشه فرهنگ ملی و فرهنگ مذهبی است. بازار کازرون متشکل از قسمت‌های مختلفی است. برای آشنایی با این بازار سنتی باهمراه باشید.

به گزارش کازرون نگاه،بازار کازرون حد فاصل میدان شهدا یا سر خیرات (میدان مرکزی شهر)، خیابان شهدای شمالی، خیابان ابواسحاق، خیابان حضرتی و خیابان ابوذر است. بازار کازرون از دوره گذشته دارای رونق خاصی بوده و از بازارهای مهم ایران محسوب می‌شده است. اکنون نیز این بازار وسیع از رونق خوبی برخوردار است و قلب اقتصادی کازرون به شمار می‌رود. در بازار کازرون هم‌ کارهای تولیدی و هم کار تجارت و بازگانی (صادرات و واردات) صورت می‌گرفت و نیز محل داد و ستد اهالی شهر و روستاهای اطراف بوده است. تولیداتی همچون صنعت ساخت ظروف فلزی (رویگری و مسگری و آهنگری)، ابزار و یراق کشاورزی و دامداری و قالیبافی و بنّایی و حفاری، صنایع ساختمانی، تولید کفش (گیوه و شیوه و مَلکی و اُرسی‌دوزی)، تولید فرش (نمدمالی)، تولید کلاه‌های نمدی (کلاه مالی)،‌ رنگ‌رزی،‌ صنایع تبدیلی همچون قنادی (تولید انواع شیرینی‌ها و نبات و حلوا و مسقطی و پشمک و…) و علاقه‌بندی (ریسمان‌تابی) و ندّافی (لحاف و تشک‌دوزی) و آسیاب و عصّاری و خیاطی وجود داشته‌اند. در نقاط مختلف بازار، دکان‌هایی پخت غذاهای متنوع مانند آشپزی و کله‌پزی و کبابی و آش‌کارده‌ای و … از معامله‌گران داخلی و خارجی پذیرایی می‌کرده‌اند. در بخش تجارت، مشاغلی چون بزّازی، خرّازی، بقّالی، بدالی، سقط‌فروشی (خرده‌فروشی)، عطّاری، زرگری و … حضور داشته‌اند.

پیشینه

در متون قدیمی مربوط به قرون چهارم و پنجم نام محله بازار آمده است. هسته اولیه این بازارها به دوره صفویه باز می‌گردد اگرچه بنای بخش‌های قدیمی بازار کازرون که اکنون رونق دارد مربوط به دوران قاجار است، طی دوره‌های مختلف تاریخی این بازارها تخریب و بازسازی شده‌اند. بازارهای تاریخی کازرون مانند دیگر بازارهای تاریخی فارس دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد هستند و هنوز هم می‌توان با گذر در این بازارهای بومی اصالت و قدمت و حجره‌های سنتی را دید. مجموعه بازار کازرون به «بازار نو» معروف است و مصالح به کار رفته در آن از سنگ و گچ است و به خاطر معماری تاریخی آن ثبت ملی شده است.

موقعیت بازار

بازار کازرون دارای ورودی‌های متعددی است. سه ورودی بازار از میدان شهدا، چند ورودی از خیابان شهدای شمالی، یک ورودی از خیابان ابواسحق، یک ورودی از کنار مسجد بازار، یک ورودی از خیابان حضرتی، چند ورودی از خیابان ابوذر همگی مشتریان را بازار می‌کشانند.

بازار کازرون دربرگیرنده راسته‌ها یا بازارهای کوچکی است که به صورت تخصصی فعالیت می‌کنند. بازار مسگرها، بازار شاه حمزه، بازار امام خمینی، بازار مخی (نخل)، بازار نمدمال‌ها و راسته طلافروشان، راسته لباس‌فروشان، راسته کفش‌فروشان از بازارهای زیر مجموعه بازار بزرگ کازرون است.

بازار بزرگ

بازار بزرگ نو (بازار امام خمینی) از شمال از مدرسه علمیه صالحیه (میدان مسجد مدرسه) شروع و از جنوب به وسیله خیابان ابواسحق قطع می‌شود. در گذشته‌ای نه چندان دور که هنوز خیابان مذکور احداث نشده بود محل اتصال این قسمت بازار نو و قسمت جنوبی آن، رشته بازاری وسیع متقاطع می‌شد و تا محل فعلی چهارراه مخابرات ادامه داشت که در واقع قسمتی از همان بازار نو محسوب می‌شد.

میدان یا بازار مسگری، محوطه‌ای به وسعت حدود پانصد مترمربع است که مستطیل شکل و درازی آن در راستای شرق غرب است.گوشه جنوب‌شرقی این میدان توسط بازار طاقی و قدیمی کوچکی به بازار شاه حمزه راه دارد که در همین زاویه میدان، مسجد حاج تاج قرار دارد. این مسجد کوچک توسط فرد خیری به نام حاج زین‌العابدین تاج‌الذاکرین در حدود سال ۱۳۰۰ قمری تأسیس شده است. درون مسجد، مدفن یکی از بزرگان است و مغازه‌های اطراف مسجد متعلق به همین بنا و وقف آن است.

گوشه شمال‌شرقی میدان به کوچه‌ای راه دارد که با انشعاب‌هایی میدان حاج تاج را به خیابان حضرتی و بازار ابافتح و میدان حسینیه مسجد بازار متصل می‌کند. در گوشه شمال‌غربی میدان، بازار کوتاه و قدیمی و طاقی شکلی است که میدان مسگری را به بازار ابالفتح متصل می‌کند. بافت مغازه‌های این بازار کوچک و کوتاه به گونه‌ای است که جزء میدان مسگری محسوب می‌شود. بازار ابا فتح در ۱۷ خرداد ماه سال ۱۳۸۵ به شماره ۱۵۶۱۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بخشی از مغازه‌های میدان مسگری طاق مانند و بنای قدیمی دارد که متأسفانه برخی از آنها در حال فرسودگی کامل و در شرف تخریب هستند.

بازار نمدمالی در راستای شرق به غرب واقع در خیابان شهدای شمالی (جنوب ساختمان مخابرات) قرار دارد. مغازه‌های این بازار دو در هستند که یک درِ آنها به کوچه‌های شمالی و جنوبی بازار باز می‌شود. در قدیم دو کارخانه آسیاب به نام‌های آسیاب محسنی ( متعلق به حاج ماشااله محسنی ) و آسیاب شاکر (متعلق به کربلایی جواد شاکری) در شمال و جنوب این بازار وجود داشت، در حال حاضر فقط کارخانه شاکر باقی مانده که آن هم به کارخانه یخ‌سازی تبدیل شده است. قبل از تأسیس خیابان شهدای شمالی، بازار نمدمالی در قسمت شرقی به بازار آهنگری متصل می‌شد. وجه تسمیه نام این بازار (نمدمالی) به جهت وجود کارگاه‌های تولید نمد است که در حال حاضر فقط یک کارگاه باقی‌مانده است.

روزگاری در بازار شهرستان کازرون «راسته‌های» مختلفی از صنایع دستی چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کرد، اما اکنون این راسته‌ها جای خود را به مشاغل دیگری داده‌اند و هنرمندان کازرون نیز در پی رکود فروش صنایع دستی، دست از کار کشیده‌اند. راسته آهنگری و بازار نمدمال‌ها از جمله همین فضاهای خالی شده هستند.

بازار معین

این بازار که در امتداد بازار نو قرار دارد تا میدان شهدا (سرخیرات قدیم) ادامه داشته است. قسمت انتهای جنوبی آن اکنون به فضای میدان بزرگ شهدای فعلی الحاق و تغییر یافته است. این بازار قبل از انقلاب به بازار معین (معین التُجار) معروف و یکی از بازارهای بزرگ و پر رونق و شلوغ شهر بود که البته نام فعلی آن، بازار امام خمینی (ره) است، چون تا قبل از دهه‌ ۱۳۵۰، شهربانی شهر (نیروی انتظامی فعلی) در وسط این بازار قرار داشت به بازار شهربانی هم مشهور بود.

در کنار بازار مساجد متعددی وجود دارد، اما مسجد جامع بازار که بنای نخستین آن مربوط به قرن هفتم هجری است و از مساجد مهم کازرون محسوب می‌شود، به همت بازاریان همچنان پابرجاست. در بازار رسم بر این بود که مقارن اذان ظهر، کسبه با کشیدن پارچه‌ای در جلو مغازه خود، برای ادای نماز اول وقت عازم مساجد جنب بازار (مسجد بازار، امامزاده ابوالفتح، مسجد حاج تاج، مسجد شهدا (نو)، مسجد مدرسه) می‌شدند.