کازرون نگاه – امان اله دهقانفرد،کارشناس ارشد سیاسی و دیپلمات پیشین ایران؛
جایگاه « محرم » در گرایش های اعتقادی کازرونی ها ، چگونگی حفظ و تقویت فرهنگ و سنت های عاشورا
بررسی تاریخ گذشته و حالِ کازرونی ها نشان دهنده تاثیر فرهنگ عاشورا در نگاه مردمان ساکن در این محدوده ی جغرافیایی بوده و بالطبع حفظ و رشد « سنت » های منبعث از « محرم » نیز با توجه به برخورداری از همین « دیدگاه » اعتقادی ، قابل تعریف است . گر چه برپایی مراسم محرم تنها ویژه ی ساکنان کازرون نبوده و این « حرارت » و « دل دادگی » به دستگاه حسینی ، در تمامی نقاط کشور و حتی دنیا ، روز به روز در حال افزایش است لکن در هر حال با توجه به « نگرش » و « عمل گرایی » های مردمی و برپایی مراسم متعدد در مناطق مختلف شهرستان و جهت جلب توجه مسئولان هیات های عزاداری ، مدیران فرهنگی و اجتماعی ، به ویژه طلاب و علمای دینی ، مطالب زیر مورد اشاره قرار می گیرند.
۱- تاثیر ماه های محرم و صفر ، به ویژه دهه ی اول منتهی به عاشورا ، در تغییر حال و هوای مردم شهرستان نه تنها در نوع پوشش ها بلکه « رفتار » ها و حتی « گفتار » ها را نیز تحت الشعاع قرار داده و بر همین اساس به دلیل مراجعت عده ای از « هم شهری » های دیگر نقاط و حضورشان در هیئات مذهبی ، محله ها و تکایای ابا و اجدادی و همچنین نزدیک شدن موقتیِ نگاه « سیاسیون غیر هم سو » ! ، نوعی اتحاد ، وحدت و هم آهنگی هایی را نیز به دنبال داشته و بدیهی است بایستی از این فرصت های کم نظیر و ارزشمند حداکثر بهره برداری ها را صورت داد.
۲- تعدد هیات های مذهبی و « تکثُرِ » شرکت کنندگان در برنامه های عزاداری و از طرفی فقدان مجموعه ای توان مند جهت هدایت و بهره برداری های هدفمند از این شور و عشق بی نظیر ، لزوم تاسیس و تشکیل « هیاتی مرکزی » ، توانا ، غیر وابسته به نگاه های جناحی و سیاسی ، در کلِّ شهرستان ، را گوشزد نموده و بدیهی است که در این میانه ، سازمان ها و ادارات مسئول نیز بایستی تمام توان خود برای تقویت و موفقیت این کانونِ مرکزی به کار گیرند . برگزاری جلسات کارشناسی ماهانه با حضور مسئولین هیات ها در مرکز و بخش های تابعه ، شناسایی برنامه های ویژه در هر بخش و روستا و معرفی آن به دیگر هیات ها ، به اشتراک گذاشتن تجربیات ، بهره برداری از امکانات ، کمک مادی ، معنوی و تجربی به مناطق غیر برخوردار ، استفاده از علما و روحانیون برای تبلیغ در مناطق مورد نظر ، برگزاری حداقل یک برنامه ی بزرگ و همگانی در مرکز ، ارایه ی آموزش به مداحان و توجیهِ مجریان برنامه ها ، جلوگیری از بدعت های غیر مرتبط با دستگاه حسینی و.. تنها بخشی از وظائف و اقدامات چنین هیاتی خواهد بود.
۳- هنر « شبیه خوانی » ، یا همان تعزیه ، دارای ریشه های تاریخی در شهرستان کازرون بوده و با توجه به علاقه مندی مردم به این هنرِ آیینی و تاثیر آن در عمق بخشی به اعتقادات مردمی پیرامون واقعه عاشورا و کربلا ، از یک طرف جزیی از عزاداری های سنتی کازرونی ها محسوب شده و از طرفِ دیگر موجب انتقال فرهنگ اهل البیت ع به نسل های فعلی گردیده است در همین رابطه یادآور می شود:
۳/۱- گر چه شهرستان کازرون به عنوان یکی از مراکز قدیمیِ اجرایِ هنرِ تعزیه خوانی در کشور محسوب می شود لکن متاسفانه به دلایل مختلفی از جمله نامنسجم بودن گروه های شبیه خوان ، بی تدبیری مسئولین مربوطه ، عدم برنامه ریزی برای تصحیح نسخ فعلی و تکراری بودن متون تعزیه های قدیمی و..، جملگی موجب کم رغبتی مردم ، به ویژه جوانان ، و به حاشیه رفتن این هنر ارزشمند در میان سایر برنامه های عزاداری های سنتی شده که همین جا از همه دل سوزان و هنرمندان شهرستان درخواست می شود برای احیا و گسترش آن اقدام لازم و همکاری های بیش تری با یکدیگر صورت دهند.
۳/۲- طی بررسی های صورت گرفته اجرای مراسم تعزیه در گوشه گوشه ی مناطق شهرستان ، از جمله مشتان ، مهرنجان ، قلعه سید و.. ، دارای هنرمندان و طرفداران قابل توجهی بوده که در این میان البته روستای تاریخی دریس به عنوان یکی از قدیمی ترین مراکز « تعزیه خوانیِ » کازرون و حتی استان فارس ، نقش زیادی در ماندگاری و ترویج آن را به خود اختصاص داده و یکی از پر تماشاترین شبیه خوانی‌های آیینی را به نمایش گذاشته است . یادآور می شود برای اولین بار در هنر تعزیه نویسی ، یکی از پیرغلامان حسینی ، به نام استاد حاج علی رضا نظری ، شاعر ، نویسنده ، کارگردان و تاریخ شناس وقایع عاشورا ، اقدام به « نو نگاری » کلیه اتفاقات کربلا به سَبْکِ تعزیه نویسی قدیمی و اجرای عملیِ آن ها در مرکز دهستان دریس نموده و شبیه خوانان از حدود شش ماه قبل به صورت مستمر ، تمرینِ نقش های خود را آغاز و بنا است در دهه ی اول محرم سال جاری ، هر شب یک مجلس تعزیه با حضور بیش از یک صد نفر هنرمند و به کارگیری ده ها راس اسب و ده ها نفر شتر و .. در حسینه ی این روستا اجرا شود . در همین راستا از همه هنرمندان ، مسئولین و علاقه مندان به این آیین سنتی ، برای تماشا و بهره برداری از تلاش های این عزیزان دعوت به عمل می آید.
۴- محرم و عاشورا به عنوان یکی از نمادهای مورد احترام در ایران ، و بالطبع شهرستان کازرون ، همچنین عاملی برای ایجاد « وحدت » اجتماعی، قومیتی و فرهنگی بوده و‌طبیعی است برنامه ریزی ها نیز بایستی در همین راستا تدوین گردد . طی سال های گذشته اما متاسفانه ، مجموعه هایی کم شمار از افراد ، تلاش نموده اند ضمن تکروی و ایجاد چند گانگی در اقدامات ، به ویژه روزهای عاشورا و تاسوعا ، وحدت به وجود آمده را مورد تهدید قرار دهند که در همین رابطه ضمن توصیه به دست اندرکاران این تحرکات ، طبیعی است از بزرگان شهرستان درخواست گردد برای جلوگیری از این افراد ، اقدامات لازم را به عمل آورند.
۵- برپایی عزاداری ها ، آن هم به شیوه های سنتی ، همواره مورد تاکید ائمه ی اطهار (ع) ، امام راحل (ره) ، مقام معظم رهبری و مراجع تقلید و بزرگان دینی قرار داشته اما آن چه بیش از « جسمِ » عزاداری مورد اهتمام واقع شده ، همانا « روحِ » و « پیام » محرم و عاشورا بوده که در همین راستا علی رغم برخورداری شهرستان از حوزه علمیه بزرگ خواهران و برادران و فارغ التحصیلی صدها طلبه و عالمِ بومی ، اما بسیاری مساجد و روستاها در این ایام از حضور و فعالیت این عزیزان محروم بوده و بایسته است امام جمعه محترم و مسئولین حوزه های دینی با همکاری طلاب و علمای شهرستان ، برنامه ریزی منسجمی را ، قبل از فرا رسیدن محرم ، جهت رفع این نقیصه به انجام رسانند.
۶- طی بررسی های کارشناسی به عمل آمده ، سرویس های فرهنگی و جاسوسی دشمن از چندین سال قبل ، برنامه‌های هوشمندانه ی متعددی برای ترویج « پوسته » های « بی روح » از عزاداری ها و کنار گذاشتن سخنرانان و عالمان دینیِ « روشن گر » ، از مجالس عزاداری های حسینی را آغاز نموده که یکی از این برنامه ها صِرفِ زنجیر و سینه زنیِ تنها ، با استفاده از نوحه و شعارهای غیر الهام بخش و بی ارتباط با قیام انقلاب حسینی بوده و مهم ترین هدفِ آنان نیز « قطع ارتباط » جوانان و عاشقان دل باخته ی عاشورایی از « نظامِ ولایی » و « حاکمیت اسلامی » ارزیابی گردیده است.
۷- معمولا مناطقی با سابقه ، مانند کازرونِ بزرگ ، همه ساله قبل و یا در یکی از روزهای دهه اول محرم ، سنتی نمادین را با حضور همگانی و به شکلی باشکوه برگزار می نمایند ، همانند آنچه مردمانِ محترم اردبیل ، یزد و.. صورت می دهند ، علی رغم برخورداری شهرستان کازرون از سنت های قدیمی متعدد و وجود انگیزه های قوی برای احیای حداقل یکی از این سنت ها و تکرار نمادین و سالانه ی آن ، ولی اقدام خاصی به عمل نیامده که در همین رابطه از همه صاحب نظران و هیات ها درخواست می شود برای انتخاب و راه اندازی چنین موضوعی « هم فکری » لازم را مبذول نمایند.
در هر حال همان گونه که پدران ، مادران و ابا و اجداد ما ، در پیروی از دستورات و تاکیدات ائمه ی اطهار (ع) و بزرگان دینی ، نسبت به پاسداشت و محافظت از سنت های مُحَرم و انتقال پیام های رهایی بخشِ بزرگ ترین انقلاب بشری و البته مظلومیت های سیدالشهدا (ع) و خاندان مکرم رسول اله (ص) ، همت گماشتند و این امانت را به ما سپردند ، وظیفه ی تک تکِ ما « حسین دوستان » و « کربلا باوران » در شهرستان کازرون نیز حفاظت از این مراسم ها و تحویل توام با سلامت آن ها به نسل های آینده است و امید می رود که خداوند بزرگ نام ما و همه ی کسانی که مخلصانه قدم برداشته و زحمت می کشند را ، در دفتر « نوکران » و « محبان » حسینی ثبت و ذخیره روزهای تنهایی و غربتمان در صحرای محشر گرداند.
امان اله دهقانفرد
